Asıl adı “Hızır” olan Hayreddin Paşa aslen Sipahi eri Yakup Bey’in dört oğlundan biri olarak 1466’da Midilli’de dünyaya geldi. 1520 yılında Cezair’de yaptırdığı caminin kitabesinde; “Es-Sultânü’l-mücâhid fî sebîli’llâhi Rabbi’l-âlemîn Mevlâna Hayreddin ibnü’l-emîrü’ş-şehîr el-mücâhid Ebî Yûsuf Ya‘kub et-Türkî” yani “Allah yolunda cihad eden Sultan Hayreddin ki Türk soyundan meşhur emir, mücahid, Ebû Yusuf Yakub’un oğlu” yazısından Türk olduğunu biliyoruz.
Akdeniz’in yakından tanıdığı İshak, Oruç ve İlyas Reislerin kardeşidir. Denize ilk açılan Oruç ve İlyas Reisler Anadolu, Suriye ve Mısır sahillerinde faaliyet gösterirlerken Hızır (Barbaros) da kendisine Ege Denizi ve Selanik bölgesini seçmişti. Kısa sürede ünü Akdeniz’e yayıldı. 1525 de Cezair’i ele geçirdi.
Osmanlı, Portekiz, Ceneviz ve Venedik gibi kuvvetli deniz gücüne sahip ülkelere karşı başarılı olabilmek için ciddi deniz gücüne ve yetişmiş kaptanlara ihtiyacı vardı. 1531 de Mağrip Beyi olarak Osmanlı hizmetine giren Barbaros’un ünü Ege’den Akdeniz’e, Adriyatik’ten Mısır’a yayılmıştı. Daha sonra Cezayir’in kontrolünü eline geçirdi. Cezayir Sultanı olarak şöhret kazanan Barbaros Hayreddin Paşa, Kanunu’nin daveti üzerine 26 Eylül 1533’te İstanbul’a geldi. Sultan ile görüşen Barbaros 1534’te “Mîrmîrân-ı Cezâyir şüd der deryâ-yı sefîd” (Akdeniz’deki adaların beylerbeyliği) görevine getirildi. İstanbul tersanesinde donanmanın hazırlıklarına bizzat nezaret etti. İlk seferinde İtalya kıyılarını yağmaladı ve bol ganimet ve esir ile İstanbul’a döndü (1535).
Osmanlı’nın Deniz gücünün zirvesini Barbaros oluşturur desek sanırım yalan olmaz. Favori gemileri olan kadırgalar ile sayısız deniz zaferi kazanan Barbaros’un en önemli zaferi şüphesiz Preveze Deniz Savaşıdır (28 Eylül 1538). İspanya donanmasının meşhur amirali Andrea Doria’ya komutasında birleşen Hıristiyan müttefik donanmasına Akdenizi dar ettiği bu zafer ile deniz imparatorlukları Osmanlı’nın deniz gücünü tanımış oldular. Bu muazzam zaferde birleşik donanma toplam 140 kalyon, 168 kadırga ve pek çok nakliye gemisi ile 55.000 askerden oluşurken Barbaros’un donanmasında kadırga türü 122 gemi ve 20.000 asker bulunuyordu. Kadırgalarıyla akıl almaz manevralar yaparak düşmanı şaşkına çeviren Kızıl Sakal, 27 Eylül Cuma günü hilal şeklinde savaş nizamı almıştı.
İki donanma, Preveze açıklarında karşılaştığında rüzgârın müttefik donanmasının lehine esmesi üzerine Barbaros, askerinin maneviyatını yükseltmek için Kur’ân’dan “Dilerse O (Allah), rüzgârı durdurur da onun (denizin) üstünde kalakalırlar” (Şûrâ, 33) ayeti ile “Ey iman edenler, Allah’ın size olan nimetini hatırlayın; hani size ordular saldırmıştı da, biz onlara karşı bir rüzgâr ve sizin görmediğiniz ordular göndermiştik” (Ahzâb, 9) ayetini birer kâğıda yazdırıp gemisinin iki yanına denize bıraktırmıştı. Savaş sonunda Andrea kurtarabildiği birkaç gemi ile gecenin karanlığında fenerlerini söndürerek anca kaçabilmiştir.
Meşhur başka bir hikayesi; Bir İspanyol Kalyonunun topçusu Tunus’da sahile yanaşıp ezan okunurken camilerin minarelerine ateş ederek vurmak ve onlarca müezzini öldürmüş olmakla ün salmıştı. Bu topçuyu yakalayan Barbaros, kendisini bir topun içine koydurmuş ve Akdenize doğru ateşlemiştir.
Barbaros Hayreddin Paşa 4 Temmuz 1546’da burada vefat etmiş ve Beşiktaş’taki türbesine defnedilmiştir.
Şenol SOYDAN
“Deniz ufkunda bu top sesleri nerden geliyor?
Barbaros, belki, donanmayla seferden geliyor!
Adalar`dan mı? Tunus`dan mı, Cezayir`den mı?
Hür ufuklarda donanmış iki yüz pare gemi
Yeni doğmuş aya baktıkları yerden geliyor;
O mübarek gemiler hangi seherden geliyor?”
Yahya Kemal Beyatlı
Tarihten Yazılar... 