Tarihten Yazılar

“Erdem öyle bir şeydir ki kimse alıp götüremez,
Ama paranın sahibi her gün değişir.”

Solon

Solon, MÖ 6. yüzyıl Atina’sının belki de antik Yunan tarihinin en önemli siyasi figürlerinden biriydi. Sadece zengin bir aileden gelen yetenekli bir şair değil, aynı zamanda halkın haklarını ve özgürlüklerini korumak için mücadele eden bir kanun koyucuydu. Yaptığı köklü reformlarla, Atina’da daha sonra gelişecek olan demokrasinin temellerini atan kilit bir isim olarak tarihe geçti.

Solon, Atina’da doğmuş ve zengin bir aileden gelmiştir. Babası Execestides, Atina’nın önde gelen ailelerinden birinin üyesiydi ve aynı zamanda bir şairdi. Solon, kendisi de şair olarak ün kazanmıştır ve Atina’da önemli bir siyasi figür olarak yükselmiştir.

Solon, kariyerine Atina kuvvetlerinin lideri olarak başladı. Atina ve Megara arasındaki Salamis’in mülkiyeti konusundaki mücadele sırasında, Solon Atina kuvvetlerinin liderliğini üstlendi. MÖ 594 yılında, Diogenes Laertius’un aktardığına göree, Solon baş yargıç veya baş hakim olarak seçildi.

Solon döneminde birçok Yunan şehir devleti, bölgesel çıkarlar adına iktidarı ele geçiren fırsatçı soylular olan tiranların ortaya çıkışına şahit oldu. Örneğin, Sicyon’da Cleisthenes İyonyalı bir azınlık adına iktidarı gasp etmiş, Theagenes ise Megara’da yerel oligarkların düşmanı olarak iktidara gelmişti. Ayrıca Solon zamanında Atina’da bir ekonomik kriz dönemi de yaşanmıştır. Bu dönem boyunca, zenginler ve fakirler arasındaki uçurum giderek artmıştı ve fakirler, zenginlerin baskısına karşı çıkmaya başlamışlardı. Bu kriz sırasında Solon, halkın sesini duyurmak için siyasi bir lider olarak ortaya çıktı. Solon, zenginlerin ve fakirlerin arasındaki uçurumu azaltmak için reformlar önerdi ve bu reformlar kabul edildi.

Solon’un reformları, tüm borçların iptal edilmesi ve borçlarını ödeyemediği için köle yapılan kişilerin özgür bırakılması gibi unsurları içeriyordu. Ayrıca çiftçilik yapan hectemoroi adı verilen erken kölelik biçimleri de kaldırıldı. Solon’un anayasası, timokratia (timokrasi) adı verilen bir sistem altında doğum yerine zenginliği bir kriter haline getirerek siyasi pozisyonları elinde tutmak için eski aristokrasinin gücünü azalttı. Vatandaşlar arazi üretimlerine göre pentacosiomedimnoi, hippeis, zeugitae ve thetes gibi kategorilere ayrıldı. Aşağı meclis temyizleri dinleme hakkı kazandı ve Solon üst meclisi de oluşturdu. Her ikisi de Areopagus olarak bilinen aristokrat konseyin gücünü azaltmayı amaçlıyordu. Solon’un tuttuğu tek kısım cinayetle ilgili yasalar olan Draconian anayasasındandı. Anayasa şiir şeklinde yazılmıştı ve yürürlüğe girdiği anda, tiran olarak iktidara gelme cazibesine kapılmamak için Solon, on yıl boyunca kendi isteğiyle sürgüne gitti.

Solon, sadece Atina’nın kanunlarını yeniden yazan idealist bir devlet adamı değildi; o, aynı zamanda yeteneği takdir edilen bir şairdi. Aristokrat bir aileden gelmesi, ona döneminin kültürel ve edebi geleneklerine hakim olma fırsatı sunmuştu. Ancak Solon’un şiiri, Homeros’un epik destanları gibi mitolojik anlatımlardan ziyade, didaktik ve siyasi bir amaca hizmet ediyordu. Şiir onun için bir eğlence aracı değil, toplumu eğitme ve yönlendirme aracıydı.

Antik Atina’da okuryazarlık yaygın olmasa da, şiir ve ezberlenen dizeler halk arasında hızla yayılırdı. Solon bu güçlü iletişim aracını kullanarak, reformlarının nedenlerini ve amaçlarını bizzat halka duyurmuştur. Onun dizeleri, o dönemdeki ekonomik krizi, adalet arayışını ve zengin ile fakir arasındaki gerilimi açıkça tasvir ediyordu. En ünlü şiirleri, reformu olan Seisachtheia’yı (borçların silkelenmesi) haklı çıkarmak için yazılmıştı. Bu yolla Solon, kanunlarının sadece yukarıdan dayatılan kurallar değil, ortak bir ahlaki vizyonun parçası olduğunu göstermiştir.

Solon’un şiirlerinin ölümsüzlüğü, onun politik dehasının en parlak kanıtıdır. Aşağıdaki dizelerde de görüldüğü gibi, o, Erdem (Arete) ve geçici olan Para arasındaki karşıtlığı vurgulayarak Atina ruhunu yeniden tanımlıyordu:

Bazı kötü adamlar zengindir, bazı iyiler fakirdir;

Erdemimizi onların deposu için değiştirmeyeceğiz:

Erdem öyle bir şeydir ki kimse alıp götüremez,

Ama paranın sahibi her gün değişir.“

Solon’un etkisi, Atina tarihi boyunca hissedilmiştir. Onun reformları, Atina’nın demokratik bir toplum olmasını sağlamış ve bu sayede Atina, Antik Yunan’ın en önemli kent devletlerinden biri haline gelmiştir. Solon, Atina’da demokrasinin temelini atan bir lider olarak tarihe geçmiştir ve halkın özgürlüklerini ve haklarını korumak için mücadele eden önemli bir figürdür.