Tarihten Yazılar

Bir dağ düşünün… Öyle bir patlasın ki, dünyanın iklimi değişsin, yaz mevsimi ortadan kalksın ve insanlar açlıktan kırılsın. İşte 1815’te Endonezya’da patlayan Tambora Yanardağı, tam olarak bunu yaptı. Tarihin en büyük volkanik felaketlerinden biri olan bu patlama, 80.000’den fazla insanın ölümüne ve dünyanın dört bir yanında “yazsız bir yıl” yaşanmasına neden oldu.

“Gökler Alev Alev Yanıyordu”: Tambora’nın Korkunç Patlaması

10 Nisan 1815 akşamı, Endonezya’nın Sumbawa adasında yaşayanlar gökyüzünün kıpkırmızı olduğunu gördü. Tambora Yanardağı, son 1.300 yılın en şiddetli patlamasını gerçekleştiriyordu.

• Patlama o kadar güçlüydü ki, 1.400 metre yüksekliğindeki dağın zirvesi tamamen uçtu.
• 800 km öteden duyulan patlama sesi, insanları “top ateşi zannettik” dedirtecek kadar gürültülüydü.
• Tsunamiler kıyıları vurdu, volkanik küller güneşi kararttı.

Küresel Felaket: Yazsız Yıl (1816)

Tambora’nın püskürttüğü devasa miktardaki kül ve sülfür gazları, atmosferi kaplayarak güneş ışınlarını engelledi. Bunun sonucunda:

Kuzey Yarımküre’de sıcaklıklar aniden düştü.Temmuz’da ABD ve Avrupa’da kar yağdı!
Ekinler dondu, gıda krizi başladı.

Avrupa ve Amerika’da Kıtlık

• İrlanda’da insanlar ot yemeye başladı.
• Fransa’da hükümet, isyanları bastırmak için asker göndermek zorunda kaldı.
• ABD’de binlerce çiftçi iflas etti, batıya göç arttı.

Edebiyatı Bile Etkiledi: Frankenstein’ın Doğuşu

1816 yazı o kadar soğuk ve kasvetli geçti ki, İsviçre’de tatilde olan bir grup yazar, sürekli kapalı havada oturup korku hikayeleri yazmaya başladı.

• Mary Shelley, bu dönemde “Frankenstein”ı yazdı.
• Lord Byron, kıyametvari bir şiir olan “Karanlık” (Darkness) adlı eserini kaleme aldı.

Tambora’nın Mirası: Volkanlar İklimi Değiştirebilir!

Tambora, insanlığa “süper volkanların” ne kadar yıkıcı olabileceğini gösterdi. Bugün Yellowstone veya Campi Flegrei gibi dev volkanların patlaması, benzer (hatta daha büyük) bir küresel felakete yol açabilir.

Son Söz

1815’te bir dağ patladı, 1816’da yaz gelmedi. Tarih, doğanın gücünü hafife almamamız gerektiğini bize defalarca hatırlatıyor.