Tarihten Yazılar

Kur’an-ı Kerim’de, “Kehf Suresi”nde yer alan Zülkarneyn kıssası, İslam tefsir geleneğindeki en ilginç ve tartışmalı konulardan birini oluşturur. Bu kıssanın merkezinde, “Zülkarneyn” adlı bir kişilik bulunur. Ancak Zülkarneyn’in kimliği, hangi dönemde yaşadığı ve tarihsel bağlamı hakkında farklı görüşler bulunmaktadır.

Zülkarneyn kelimesi, “iki boynuzlu” anlamlarına gelir, ancak İslam tefsir geleneğinde bu kelimenin farklı yorumları mevcuttur. Kimilerine göre Zülkarneyn, bir lakap veya unvan olarak kabul edilirken, kimilerine göre özel bir isim olarak değerlendirilir.

Kehf Suresi’nde anlatılan Zülkarneyn’in başlıca özellikleri şunlardır:

1. Adaletli Hükümdarlık: Zülkarneyn, farklı bölgelere gitmiş ve Allah’ın kendisine verdiği güçle adaletle hükmetmiştir.
2. Batıya Yolculuk: İlk olarak batıya doğru yolculuk eden Zülkarneyn, güneşin battığı yere ulaşır. Orada, bir halkın yaşadığı bir bölgeyi ziyaret eder ve onlara adaletle davranır.
3. Doğuya Yolculuk: Ardından Zülkarneyn, doğuya doğru yolculuk eder ve güneşin doğduğu yere gelir. Bu bölgede de adaletle hükmetir.
4. Set İnşası: Son olarak Zülkarneyn, insanlar arasında bir set inşa etmeleri için bir halka yardım eder. Bu set, onları Yecuc ve Mecuc adı verilen bir kavimden korumak amacıyla inşa edilmiştir. (1)

Zülkarneyn’in kimliği konusundaki farklı görüşler ise şu şekildedir:

1. Büyük İskender (Koreş): Bazı İslam tefsir geleneği mensuplarına göre Zülkarneyn, Makedonya Kralı Büyük İskender’dir. Ancak bu görüş, tarihsel ve coğrafi faktörlere dayalı eleştirilere maruz kalmıştır.
2. İranlı Kral Ferîdun: Bazı Müslüman alimlere göre Zülkarneyn, İran mitolojisinin önemli bir figürü olan Kral Ferîdun’dur.
3. Yemen Kralı: Başka bir görüşe göre Zülkarneyn, Yemen’de hüküm süren Himyer krallarından biridir.
4. Oğuz Kağan: Tarihçi Rüstem Paşa’ya göre, Kur’an’da bahsedilen Zülkarneyn, çift boynuzlu tacıyla tanınan kutlu kişi Oğuz Han’dır.
5. Kimliği Bilinmeyen İslami Bir Kahraman: Kimi müfessirler ise Zülkarneyn’in kimliği hakkında kesin bir bilgiye sahip olunmadığını veya bu kıssanın daha çok bir öğretici hikaye veya sembolik bir anlatı olduğunu savunurlar.

Zülkarneyn hakkında İslam öncesi ve İslami kaynaklarda farklı rivayetler ve spekülasyonlar bulunsa da gerçek kimliği kesin olarak bilinmemektedir. Zülkarneyn’in kim olduğu ve hikayesi, İslam dünyasındaki çeşitli düşünce okulları arasında farklı yorumlara yol açmıştır. Kimi alimler onun peygamber olduğunu savunurken, diğerleri onun bir hükümdar veya sâlih bir kul olduğunu ileri sürerler. Bazı alimlere ve tarihçilere göre ise Zülkarneyn, gerçek bir kişi değildir. Bazı alimler ve tarihçiler, Zülkarneyn’in sembolik bir anlatımın baş karakteri olduğunu iddia ederler.

Buna ek olarak, Zülkarneyn’in farklı bölgelere yaptığı seyahatler ve adaletle hükmetmesi, İslam’da adaletin önemini vurgulayan bir örnek olarak görülmüştür. Onun hikayesi, dini öğretilerin yanı sıra adalet, güç ve inanç kavramlarına dair derin düşünce fırsatları sunmaktadır.

Zülkarneyn kıssası, hem İslam tefsir geleneğinin hem de İslam dünyasının tarih ve inanç açısından ilginç ve karmaşık bir konusunu oluşturur. Onun kimliği, hikayesi ve yaşadığı dönem, gerçek bir kişi mi yoksa sembolik bir anlatım mı olduğu konusu tefsir alimleri ve tarihçiler için hala üzerinde çalışılması gereken bir alan olarak durmaktadır.

Dipnot

1. Ye’cüc ve Me’cüc kıssasının İslam öncesi kaynaklarında ve Kur’an’da farklı zaman dilimlerine ait iki farklı tezahürü bulunur. Kehf Suresi’nde, geçmişte yaşamış bir topluluğun etrafa zarar verdiği ve Zülkarneyn tarafından inşa edilen büyük bir set ile engellendiği anlatılır. Diğer yandan, Enbiya Suresi’nde Ye’cüc ve Me’cüc’ün gelecekte kıyametin yaklaştığını gösteren bir alamet olarak bahsedilir. Kıyamet yaklaştığında Ye’cüc ve Me’cüc tekrar ortaya çıkacaktır.