Marsilya’yı kuranların Foçalılar olduğu, bugün Foça’da yaşayan birçok insanın dahi bilmediği bir bilgidir. Foça’da gezerken şehrin merkezinde göreceğiniz Marsilya Meydanı bile şehrin sakinlerinde bir merak uyandırmamış olabilir. Foça’da neden Marsilya adında bir meydan olur ki? diye merak etmemiş veya merak etmesine rağmen cevabını bulamamışlara bu makalemi hediye ediyorum.
İşin bir de Marsilya boyutu var. Örneğin bu sefer de Marsilya’yı gezmek istediğinizde şehrin birçok yerinde Foça adına rastlayacaksınız. Foça adında restoran veya apartlara denk gelmeniz mümkün. Çünkü bu iki şehri bu derece birbirine bağlayan bir hikaye var ve bu hikaye M.Ö. 600’lı yıllarda gerçekleşmiş.
Marius Dubois, hikayeyi şöyle anlatır:(1)
“Bir grup Phokaialı(2) denizci, kaptanları Prontis’in başkanlığında kendilerine yeni bir pazaryeri arayarak seyahat etmekteydi. Bugünkü Marsilya’nın Eski Liman’ı olarak adlandırılan Lacydon Koyu’na yanaştılar. Protis, bölgede yaşayan Liguralıların kralı tarafından bir ziyafete davet edildi. Liguralılar, Kelt soyundan gelme Galyalılardı. Verdikleri ziyafet ise sıradan bir şölen olmayıp, kralları Nannos’un kızının evlenmek üzere eşini seçeceği geleneksel bir tören için düzenlenmişti. Prenses Gyptis, Kaptan Prontis’i görür görmez ona vuruldu. Elindeki kutsal kadehteki içkiyi Prontis’e sunarak kocası olma onurunu ona bahşetmiş oldu.(3) Genç çift evlendiler ve Kral Nannos, Lacydon Koyu’nun kuzeyindeki tepeyi onlara düğün hediyesi olarak verdi. Burada kurulan yerleşim, Fransa’nın en eski şehri olan Massalia (Marsilya) haline geldi.”
Thukididis de Peleponez Savaşları adlı eserinde aynı hikayeden bahsetmiştir. Bugün Marsilya’da belediye binasının önünde, yerdeki bir yazıtta “Oturduğunuz bu şehir Foçalı denizciler tarafından M.Ö. 600 yılında kurulmuştur. Uygarlık güneşi buradan doğarak bütün Avrupa’ya yayılmıştır.” yazmaktadır.
Fransa topraklarına gelen Foçalılar, aynı zamanda dinlerini ve kültürlerini de buraya getirmişlerdir. Örneğin şarabı da bölgeye Foçalılar getirmiştir. Ayrıca Marsilya civarında yapılan kazılarda 40 adet tanrıça heykelciği bulunmuştur. Bunların Foçalıların Kybele’si ile benzerlikleri dikkat çekicidir.(4)
6 Nisan 1853 tarihinde, Marsilya’da çalışmalar yapan Fransız Arstronom Jean Chacornac bir asteroit kuşağı keşfeder. Bulduğu asteroite ise Marsilya’yı kuranlara ithafen “Phocaea 25” adını vermiştir.(5)
1899 yılı Marsilya’nın 2500. kuruluş yıldönümüdür. Foça’ya Marsilya’dan bir mektup gelir. Mektupta, “Foçalılar kentimizin onur sahipleridir” denmektedir. Foça halkından bir kişi Marsilya şenliklerine katılmıştır.(6)
Dünyaca ünlü futbol takımı Olimpique de Marseille kurulduğu yılda ve takip eden 5 yılda ismi US Phoceenne olarak bilinmektedir. Kulüp, 1899 yılında yapılan kutlamaların şerefine bugünkü adını almıştır. Olimpique sözcüğünü Olimpiyat Oyunları’ndan ve kulübün renklerini de Yunan bayrağından almıştır. Çünkü Marsilyalılar, Foçalı ataları ile gurur duysalar da onları Anadolulu kimliklerinden bihaber olarak Grek olarak kabul etmektedirler.(7)
AHMET ÖZGÜR TÜREN
Dipnotlar
1. Ahmet Vasfi Pekin, Foça Tarihi, Ege Yayınları, İstanbul, 2015, s.22; Marius Dubois-Paul Gaffarel-B.Samat, Librairie P.Ruat, 1913
2. Foça’nın eski adı.
3. Ahmet Vasfi Pekin, “Kadehte şarap değil su vardı çünkü Liguralılar henüz şarabı bilmiyorlardı” notunu düşmüştür.
4. Ahmet Vasfi Pekin, s.25
5. A.g.e.,s27
6. Cevat Yıldırım, Foça,İzmir, 2017, s.212
7. Ahmet Vasfi Pekin, s.27
Tarihten Yazılar... 